Kırım’daki Gelişmeler (Ekim 2020 - Ocak 2021)

Kırım Cumhuriyeti’ndeki Kırım Tatar halkı temsilcilerinin haklarının güvence altına alınmasına ilişkin uluslararası video konferans toplantısı hakkında

15 Ekim’de Rusya Federasyonu İnsan Hakları Yetkilisi Tatyana Moskalkova, Avrupa Konseyi Parlamenter Meclisi (PACE) Eşitlik ve Ayrımcılıkla Mücadele Komitesi’nin video konferans toplantısında Kırım Tatarlarının haklarının güvence altına alınması konuları hakkında bir konuşma yaptı.

Ombudsman, konuşması sırasında Kırımlıların başvuruları ve hakların korunması alanındaki sorunlar hakkında bilgi verdi. Nitekim ombudsman, 2022 yılına kadar Kırım’ın kalkınmasına yönelik federal hedef programı kapsamında, bastırılmış halkları rehabilitasyonuna ilişkin önlemlerin uygulanması için 14 milyar rublelik kaynak aktarılacağını anımsattı.

Ombudsmanın anlattıklarına göre, Kırım Tatarlarından kendisine gelen şikayetlerin çok büyük bir bölümü, arazi ilişkileriyle ilgili. Moskalkova, bu konu 2014’ten günümüze kadar geldiğini ve arazilere keyfi olarak el koyulması ve oralara binalar inşa edilmesi sorununun şimdiye dek çözülmediğini, ancak arazi sorununu çözmek son derece zor olmasına rağmen buna çözüm bulunacağını belirtti.

Ombudsman, Kırım Tatar halkının temsilcilerinin Kırım Cumhuriyeti’nin resmi makamlarında farklı düzeylerde ve kamu kuruluşlarında geniş bir şekilde temsil edildiğini, siyasi haklarının ihlali ile ilgili bilgilerin gerçekle bağdaşmadığını belirterek Kırım Tatarlarının iki temsilcisinin Sivastopol Toplum Odası üyesi olduğunu, 200’den fazla kişi yerel hükümete seçildiğini, Kırım Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı bünyesinde Kırım Tatarları Konseyi kurulduğunu vurguladı.

Yarımadadaki olumlu değişiklikler arasında, 2020 yılında Simferopol’de bastırılmış ve sürgün edilmiş Kırım Tatarları için konut edinme sırasının sona erecek olması da yer alıyor.

Moskalkova, Hacca gitmek isteyen çok sayıda Kırımlı Müslümanın yıllar boyunca bunu gerçekleştiremediklerine dikkat çekti. 2014 yılında sadece 100-150 Kırım Tatarı Hac vazifesi için Mekke’ye gidebildi. Geçen yıl ise 975 Kırım Tatarı Hacca gitti.

“Kırım” adlı Kırım Tatar folklör topluluğu 30. kuruluş yıldönümünü kutladı

29 Ekim’de Kırım Tatar folklor topluluğu “Kırım”, 30. kuruluş yıl dönümünü kutladı. Topluluğun kurucusu ve daimi yöneticisi; şarkıcı, besteci, aranjör ve orkestra şefi, Ukrayna ve Tataristan Cumhuriyeti’nin değerli sanatçısı Server Kakura’dır.

Topluluğun sanatçıları, halkın paha biçilmez müzik mirasını yavaş yavaş topluyor, etnoğrafik malzemeleri koruyor ve restore ediyor. Sanatçıların çabaları sayesinde, çubuk-davul, ud, zurna, kaval, ney, çang (arp benzeri enstrüman), tef, saz gibi ulusal müzik enstrümanları restore edildi. Halk müziği üretimi süreci tablosu, son derece doğru bir şekilde yeniden inşa edilmektedir. Bu enstrümanların icrasında gerçek bir ustalığa sahip olmak, topluluktaki her müzisyeni benzersiz kılmaktadır. Repertuarın gururu, “Ağır hava”, “Tım-tım”, “Haytarma”, “Çoban”, “Köyde Bayram” ve “Düğün” gibi eski halk danslarıdır.

Ekim ayının sonunda, Kırım Cumhuriyeti, iki kez Sovyetler Birliği Kahramanı ilan edilen, Devlet Ödülü sahibi, SSCB test pilotu Amet-Han Sultan’ın 100. doğum yıldönümü vesilesiyle düzenlenen bir dizi resmi etkinliğe ev sahipliği yaptı.

25 Ekim’de Simferopol’de, Amet-Han Sultan’ın adını taşıyan meydanda efsanevi pilotun anıtının açılışı için bir resmi tören düzenlendi. Anıt, Kırım Cumhuriyeti lideri Sergey Aksenov tarafından açıldı. Törene ayrıca gazi derneklerinin temsilcileri, Cumhurbaşkanlığı Kırım Tatarları Konseyi’nin üyeleri, ulusal hareketin veteranları, onur konukları ve başkentte yaşayan sakinler katıldı.

Etkinlikler çerçevesinde Kırım Devlet Etnik İlişkiler Komitesi’nin inisiyatifiyle “Tavrida Film” adlı film şirketi tarafından çekilen “Kartallar Gökyüzünde Ölür” adlı belgesel filminin tanıtımı düzenlendi. Kırım F. Yakubov Mühendislik ve Pedagoji Üniversitesi’nde, test pilotunun doğum yıldönümü vesilesiyle uygulamalı bilim konferansı düzenlendi. 100. yıldönümü şerefine üniversitedeki Anıt Yolu’na ağaçlar dikildi.

Genç okurlar için, Kırım genelinde “Amet-Han Sultan’ın Kılavuz Yıldızı” adlı yaratıcı eser yarışması düzenlendi ve her kazanan, İsmail Gaspıralı Medya Merkezi tarafından yayınlanan “20. Yüzyılın Efsanesi: Amet-Han Sultan” fotoğraf albümü ile ödüllendirildi.

Yenilenen “Amet-Han Sultan. Yıldızlara Giden Yol” sergisinin açılış töreni Alupka Müzesi’nde gerçekleştirildi. Törende, kahramanın 100. doğum yıldönümü konulu özel gün zarfına ait özel tarih damgası kullandırıldı.

Ana etkinliklerin yanı sıra ünlü Kahramanın anısına Kırım’ın müze ve kütüphanelerinde tematik sergiler, eğitim kurumlarında cesaret dersleri, spor yarışmaları ve her türlü yarışmalar düzenlendi. 

“Kırım’da İslam Tarihi. Kırım Hanlarının Tarihi” adlı yarışma hakkında

20 Kasım’da Simferopol bölgesinde “Kırım’da İslam Tarihi. Kırım Hanlarının Tarihi” adlı yarışma düzenlendi. Çevrimiçi olarak düzenlenen yarışmaya bölgedeki 27 okuldan toplam 200’den fazla öğrenci katıldı. Yarışma, yazılı sınav ve çevrimiçi bilgi yarışması olmak üzere iki etaptan oluştu. Bu yıl altıncı kez organize edilen yarışmaya şimdiye dek Kırım’ın Krasnogvardeysk, Simferopol ve Canköy bölgelerinde bulunan okullardan öğrenciler ve öğretmenler katıldı. Gelecekte Bahçesaray ve Sivastopol’de bulunan okullar arasında eğitim etkinliği düzenlenmesi planlanmaktadır.

Eski Kurgan topraklarında bulunan kalıntılar Kirov bölgesinde yeniden defnedildi

26 Kasım’da, Kırım’ın Kirov bölgesinde, Tokarevsk köyünde bir tesisin inşası sırasında bulunan kalıntıların yeniden defin işlemi gerçekleştirildi.

Yönetim, Müslüman topluluğun başvurusu cevaben, Tokarevsk köy yönetiminin, bölgesel arkeolojik araştırmalar merkezinin ve Kirov bölgesindeki Müslüman topluluğun temsilcilerinin ve yerel sakinlerin katılımıyla sahada çalışma toplantıları yapma inisiyatifi aldı ve bunları düzenledi. Toplantıların sonucunda, kalıntıların Kirov bölgesinin Tokarevsk köyüne bağlı Shubino’daki yerel bir Müslüman mezarlığına yeniden defnedilmesine karar verildi.

“Aziz Salgir Baba” tarihi anıtının Kırım Müftülüğü mülkiyetine devri hakkında

26 Kasım’da Simferopol yönetiminin kararnamesiyle, “Aziz Salgir Baba” olarak bilinen Vorovskogo Caddesi No.7’de bulunan arazinin mülkiyeti Kırım Cumhuriyeti ve Sivastopol Müslümanları Dini İdaresi’ne devredildi. Yarımadada yaşayan Müslümanlar, “Aziz Salgir Baba” anıtının bulunduğu arazinin Kırım’daki dini topluluğun mülkiyetine iade edilmesi sorununa çözüm bulunmasını yaklaşık 30 yıldır bekliyorlardı. Tarihi anıtın Kırım Müftülüğü’nün mülkiyetine devredilmesi, Dini İdare’nin ve kent yönetiminin koordineli ve etkili çalışmasının bir örneğidir.

17. yüzyıldan beri kutsal bir yer olarak bilinen Aziz Salgir Baba’ya, onlarca yıldır gereken önem verilmedi. Yakın gelecekte arazinin temizlenmesi planlanıyor ve ardından arazinin ıslahına yönelik çalışmalar başlayacak.

Efsaneye göre Salgir Baba, Salgir’in kıyısındaki bir meşe korusunda ibadet etmek için inzivaya çekilen dini düşünür ve sofu, dindar ve dürüst bir insandı. Uzun süre çocuğu olmayan kadınlar, dua ve şifa için ona başvururdu, Salgir Baba onları dualar ve pınardan gelen şifalı su ile tedavi ederdi. Tarihçiler, 1908 yılında Aziz’in yaşadığı yerin yanına bugün hala faaliyette olan bir doğumevi inşa edilmesini bu bulguyla ilişkilendirmektedir.

Kırım’da hazırlanan bir kadın projesi Rusya’nın en iyi projesi kabul edildi

7 Aralık’ta “Billur” adlı Kırımlı Müslüman Kadınlar Toplumsal Birliği ve “Faydalı İlim” eğitim projesi Rusya’nın en iyisi kabul edildi. Ödül töreni Moskova’da “Liderlik Potansiyelinin Geliştirilmesi ve Desteklenmesi: Sorumluluk, Başarı, Verimlilik” başlıklı VIII. Müslüman Kadın Örgütleri Kongresi’nde düzenlendi.

Sürgün edilmiş kişilerin bronz heykeli Kırım’a getirildi

9 Aralık’ta Rusya Halk Sanatçısı Salavat Sherbakov tarafından yapılan “Son Aile” adlı bronz heykel, Bahçesaray bölgesinin Siren köyündeki Sürgün Kurbanları Anıt Kompleksi’nin inşaat sahasına getirildi. Heykel, Şubat 2020’de Moskova’da tanıtıldı. Yarışma, 2016 yılında Kırım Cumhuriyeti İnşaat ve Mimarlık Bakanlığı ile Kırım Cumhuriyeti Etnik İlişkiler ve Sürgün Edilmiş Vatandaşlar Devlet Komitesi’nin inisiyatifiyle ilan edildi.  Salavat Sherbakov’un alçak kabartma-yüksek kabartma tekniğiyle yaptığı heykelin uzunluğu 10 metre, yüksekliği 2,5 metredir.

“Milli Spor Güreş: Köklerimizden Günümüze” adlı serginin açılışı hakkında

16 Aralık’ta Kırım Tatar Kültürel ve Tarihi Miras Müzesi’nde “Milli Spor Güreş: Köklerimizden Günümüze” adlı sergi açıldı. Güreş, Türk halklarının ikamet ettikleri tüm yerlere yayılmış ulusal bir spor müsabakası türüdür. Bu sporun tarihi üç bin yıldan fazladır.

Sergi, milli spor güreşin tarihini ve modern dönemdeki gelişimini tanıtmaktadır. Sergide, Fransız sanatçı Raff ve Alman etnoğraf Kieseweter’in 19. yüzyıldan kalma gravürlerinin kopyaları, 20. yüzyılın başlarında Kırım’da güreşin özelliklerini anlatan Fransız araştırmacı Joseph de Bay’in az bilinen ve nadir fotoğrafları, ünlü Kırımlı güreşçiler İbrahim Kadirov-Şirin, Refat Tantana, İbrahim Adaman’ın 19. yüzyılın sonları ve 20. yüzyılın başlarında yapılan, özel arşivlerden elde edilen portreleri sanatseverlerle buluştu. Kırımlıların kendilerini ve ülkelerini dünya sahnesinde ön plana çıkardıkları spor türleri arasında güreş, boks ve benzerine özel önem atfedilmektedir. Olimpiyat şampiyonu Rüstem Kazakov’un, Artur Ziyatdinov’un, spor ustası Kamil Aliyev’in ve diğer zafer kazanan sporcuların fotoğrafları ve ödülleri, ülke tarihindeki başarıları ve en önemli sportif olayların bazılarını bizlere tanıtmaktadır. Ayrıca sporculara ait kupalar, madalyalar, sertifikalar, flamalar, ekipman sergilendi. Etkinlik kapsamında güreş sporunun modern dönemdeki gelişimini konu alan bir video klip de gösterildi.

Kırım Devlet Etnik İlişkiler Komitesi, geçen yılın sonuçlarını ele aldı

30 Aralık’ta Kırım Cumhuriyeti Devlet Etnik İlişkiler Komitesi Başkanı Albert Kangiyev, 2020 yılında Komitenin yürüttüğü çalışmaların ana sonuçlarını ele aldı.

2020 yılında, Rusya Halklarının Birliğini ve Etnokültürel Gelişiminin Güçlendirilmesine İlişkin Kırım Cumhuriyeti Devlet Programı’nın uygulanması kapsamında, 72 etnokültürel etkinlik düzenlendi ve Kırım halklarının kültür ve anma günlerinin düzenlenmesi konusunda ulusal kültür kuruluşlarına finans ve organizasyon desteği sağlandı. Albert Kangiyev’in sözlerine göre, 2020 yılında İsmail Gaspıralı Medya Merkezi, Kırım halklarının anadillerinde toplam tirajı 10.600 olmak üzere 30 kitap yayınladı, ayrıca ulusal kitle iletişim araçlarının yayınlanması konusunda aktif olarak çalışmalar yürüttü.

Kırım Müslümanları Dini İdaresi’nde 2020 yılının sonuçları ele alındı

28 Aralık’ta Kırım Müslümanları Dini İdaresi, 2020 yılının sonuçlarını ele aldı.

2020 yılında, yaklaşık 150 imam ileri ihtisas eğitimi aldı, Simferopol ve Pervomaysk bölgelerindeki “Halk Medresesi” kursunun öğrencileri mezun oldu. Bu kurstan mezun olan imamlar, Kırım’da ikamet ettikleri bölgelerdeki camilerde çalışmaya devam etmektedir. Geçtiğimiz yıl, Kırım Müslümanları Dini İdaresi’nin uzman birimi tarafından 20 dini topluluk tescil edilmiştir.

2020 yılında Kırım Cumhuriyeti topraklarında 21 caminin inşaatına devam edildi. Kirov bölgesine bağlı Sinitsıno köyünde yeni bir cami açıldı ve yarımadanın topraklarında iki caminin daha inşaatına başlandı. Kırım Müslümanları Dini İdaresi İnşaat ve Arazi İşleri Dairesi, 29’u arazi, 18’i ibadethane olmak üzere 47 tesisi kayıt altına aldı.

Kırım Müslümanları için büyük önem taşıyan ana tesis, Simferopol’de inşası devam eden Cuma Camii’dir. 2020 yılında pandemi nedeniyle inşaat çalışmaları yavaşladı ancak işçiler vitray pencerelerin montajını tamamladı, ibadethanenin dış ve iç dekorasyonu, çatı kaplama çalışmaları ile arazinin ıslahı devam etmektedir.

Dini İdare, din eğitimi, halk eğitimi, yayıncılık, hayır işleri ve helal belgelendirme alanlarında faaliyetlerini de aktif olarak sürdürdü.

Eşsiz kültürel miras yapısı olan “Han Sarayı”nın korunmasına yönelik onarım ve restorasyon çalışmalarının ilerleyişi hakkında

18 Ocak’ta, Kırım Cumhuriyeti Kültür Bakanı Arina Novoselskaya, “2024’e Kadar Kırım Cumhuriyeti ve Sivastopol’ün Sosyo-Ekonomik Kalkınması” adlı federal hedef programı kapsamında federal öneme sahip kültürel miras tesisi olan “Han Sarayı”nda devam eden onarım ve restorasyon çalışmaları hakkında konuştu.

Bakanın anlattığına göre, 16-18. yüzyıllardan kalma eşsiz tarihi ve kültürel tesisler ile saraydaki ünlü mimari anıtların korunmasına yönelik önlemler için yaklaşık 2 milyar ruble tutarında kaynak öngörüldü.

Arina Novoselskaya, dünyanın tek Kırım Tatar saray mimarisi örneğinin tam kapsamlı restorasyonunun ilk kez gerçekleştirilmekte olduğunu ve bilinen tarihi görünümü, mimarinin özgünlüğünü, iç tasarım ve dekorasyon elemanlarını restore etmenin ve korumanın yanı sıra modern müze kurumunun işlevlerini kazandırmanın, araştırma ve envanter oluşturmanın, kültür ve eğitim çalışmaları ile sergi ve gezi faaliyetleri yürütmenin, sınırlı hareket kabiliyetine sahip kişilerin erişilebilirliğini sağlamanın oldukça önemli olduğunu ifade etti.

“Hanın Sarayı” kompleksi, 16 tesisten oluşmakta olup bunların 9’u için onarım ve restorasyon çalışmalarının yapılmasını öngören sözleşmeler akdedildi. “Sarı Güzel Hamamı”, “Mezar Rotondası”, “Bahçeler ve Park Tesisleri” olmak üzere 3 tesisle ilgili tasarım ve maliyet tahmin dokümantasyonun geliştirme çalışmaları tamamlandı. Ayrıca “Ana Bina” ve “Harem” tesislerinin bilimsel tasarım dokümantasyonunun geliştirilmesiyle ilgili sözleşmeler akdedildi. “Han Camii” (II. etap), “Ekaterininskaya Milya” tesislerinde onarım ve restorasyon çalışmalarının yapılmasıyla ilgili sözleşmelerin akdedilmesi planlanmaktadır.

Doğu bilimci Agatangel Krımskiy’in 150. doğum yıldönümüne yönelik bilimsel stüdyo çalışmaları yapıldı

19 Ocak’ta, Kırım Cumhuriyeti Kültür Bakanlığı’nın desteğiyle İsmail Gaspıralı Kırım Tatar Kütüphanesi’nde, doğu bilimci Agantangel Krımskiy’in 150. doğum yıldönümü vesilesiyle “Dünyanın Tanıdığı Büyük Bilim İnsanı” adlı bilimsel stüdyo çalışmaları yapıldı.

Modern bilim insanları, bir Türkolog, Arabist, İran bilimci, semitolog olan ve ayrıca Slav bilimleri alanındaki önde gelen uzmanlardan biri, çok sayıda dil bilen Krımskiy ile onun bilimsel faaliyetleri ve Kırım Tatar edebiyatının öğrenilmesine yaptığı katkı hakkındaki bilgilerini kütüphane okurlarıyla paylaştılar. Video dersleri F. Yakubov Kırım Mühendislik ve Pedagoji Üniversitesi Kırım Tatar Filolojisi, Kırım’daki Etnik Kökenlerin Tarihi ve Kültürü Bilimsel Araştırma Enstitüsü Direktörü, Filoloji Doktoru, Profesör İsmail Kerimov, Filoloji Profesörü Viktor Gumenyuk, V.I. Vernadskiy Kırım Federal Üniversitesi Tavrida Akademisi Kırım Tatar Filolojisi Bölümü’nden Doçent, Filoloji Doktoru Adayı Şevket Yunusov tarafından verildi.

Derslere ek olarak, kütüphane çalışanları bilim insanının hayatı ve çalışmaları hakkındaki materyallerin yer aldığı “Agatangel Krımskiy Fenomeni” adlı kitap sergisi düzenlendi.